Palermo Atlas

Datum: 31-08-2018

Manifesta noemt zichzelf The European Nomadic Biennal. Nomadisch omdat de Biënnale elke twee jaar in een andere Europese stad wordt georganiseerd. Manifesta 12 vindt tussen juni en november 2018 plaats in Palermo. De burgemeester van Palermo, Leoluca Orlando, heeft zich actief verzet tegen de invloeden van de maffia in de stad. Hij is Europees bekend om zijn uitspraak dat Palermo geen migranten kent, nieuwkomers zijn Palermitanen, inwoners van Palermo. Punt. Deze manier van denken betekent een cultuurverandering en heeft van Palermo op een bepaalde manier een rolmodel gemaakt, aldus Orlando. Palermo is een buitengewoon complexe stad, kent en kende vele vraagstukken, uiteenlopende van leegstand in het centrum, gettovorming in buitenwijken bij ontbrekende openbare voorzieningen, langlopende problemen rond vuilnisverwerking, grootschalige armoede, klassieke economie deels gebaseerd op wachten (op klanten in winkeltjes) en misdaad (maffia). Orlando heeft aan Hedwig Fijen, de Nederlandse directeur van de Manifesta, gevraagd of en zo ja wat Manifesta bij kan dragen aan de (culturele) ontwikkeling van Palermo.  

Hedwig Fijen heeft eerst een opdracht gegeven aan The Office for Metropolitan Architecture (OMA), het bureau van Rem Koolhaas, om stedelijk onderzoek te verrichten naar Palermo. Fijen noemt het een experiment dat moest resulteren in een dieper begrip van verschillende stedelijke realiteiten en van de culturele, sociale, religieuze, etnische en geopolitieke complexiteit van de stad. Ze voegt eraan toe dat deze benadering ook van betekenis gaat worden voor toekomstige Manifesta's. Het onderzoek van OMA moest een context en aanknopingspunten opleveren voor de Manifesta 12 en heeft dat daadwerkelijk gedaan, vastgelegd in Palermo Atlas.  

Voor mij is Palermo Atlas het beste boek van 2018. OMA heeft creatief en grensverleggend onderzoek verricht naar de complexe stad. Ze heeft dat op zo'n manier gedaan dat de analyses de stad in haar volle rijkdom op een compleet nieuwe manier tonen. Ofwel, een nieuwe realiteit zichtbaar maken. Palermo Atlas is voor mij een reisgids die de stad in haar wezen, in haar complexiteit toonde, die ik deels wel aanvoelde, al rondlopend, maar waarvan ik niets begreep en niets te zien kreeg in de reisgidsen die ik bij me had. Palermo Atlas bestaat uit negen hoofdstukken. Elk hoofdstuk expliciteert een specifiek Parlermitaans thema. Afhankelijk van het thema is een manier van onderzoeken gekozen, interviews, analyses van leegstand, statistiek, literatuuronderzoek enzovoorts. Tegelijk is gekozen, zoals ook een Capitool reisgids dat doet, voor terugdringen van de tekstuele analyse en voor beelden en beeldanalyses. De hoofdstuktitels zijn: Geography, From grand tourists to tourists, Arrivals, Inhabitants, City mutation, Palermo in film, Abandonned unfinished unbuilt, Archives of modernity en Journey. Dit zijn geen hoofdstukken over kerken, Griekse ruïnes, zoutwinning. Het zijn evenmin thema's die je aantreft bij stedelijk onderzoek naar bijvoorbeeld openbaar vervoer. Het zijn de voor Palermo actuele en relevante thema's. En ze geven mij als buitenstaander kennis over de stad in handen, die mij helpen de hedendaagse werkelijkheid van de stad te doorgronden.  

De onderzoekers maken de hedendaagse vraagstukken van Palermo (in de context van Sicilië, Italië en Noord-Afrika) in volle breedte en volle omvang op een toegankelijke wijze zichtbaar. Ze geven geen oplossingen, houden evenmin gesimplificeerde en gepolitiseerde betogen over wat er wel en niet mag zijn. Ze openbaren de werkelijkheid achter de verschijnselen. Ze geven via hun atlas logische aanknopingspunten voor de aanpak van Manifesta 12. Hun Atlas heeft eraan bijgedragen dat Manifesta 12 in leegstaande klassieke villa's plaatsvindt, in arme buitenwijken en andere plekken van Palermo. De kunstenaars zorgen voor de rest: Palermo Atlas heeft eraan bijgedragen dat Manifesta 12 een sterk gepolitiseerde expositie is dankzij kunstenaars die in staat zijn een breed spectrum aan maatschappelijke vraagstukken op een zodanig indringende en creatieve manier over het voetlicht te brengen, dat ik er als toeschouwer niet aan ontkwam om beter over deze kwesties na te gaan denken en mijn vooroordelen te herzien. Kunstenaars hebben o.a. het verleden van Palermo op indringende wijze gethematiseerd, onthutsende beelden getoond van de redding van bootvluchtelingen, van de militaire invloed van de VS op Sicilië. Sommige kunstenaars hebben projecten ingericht samen met bewoners.

Palermo Atlas is een hedendaags vernieuwend leerboek of voorbeeld voor iedereen die geïnteresseerd is in alle verschillende facetten die in het geding kunnen zijn in de grote hedendaagse metropolen. Graag meer van deze stedelijke atlassen. 

Keer terug naar nieuwsoverzicht
ajax loader